Diabeł (gr. διάβολος diábolos - oskarżyciel, oszczerca) – w judaizmie i chrześcijaństwie ogólna nazwa złych, upadłych aniołów; inne określenia: szatan, demon.
Początkowo w folklorze polskim diabły były to legendarne, rogate postacie, wywodzące się od złych lub złośliwych demonów - tzw. czartów lub biesów - pochodzących z mitologii słowiańskiej. Dopiero po chrystianizacji słowo diabeł stało się synonimem słowa szatan.
W demonologii judaizmu i chrześcijaństwa oraz satanologii średniowiecznej diabły (szatany) tworzą hierarchię i są upostaciowione.
Diabeł jako pojęcie pojawia się w tych religiach i wierzeniach, których panteon jest bipolarny, spolaryzowany na przeciwstawne sobie, walczące ze sobą dominia i w których dokonało się przejście od religii mitologicznej do soteriologicznej (kiedy pojawia się pojęcie zła moralnego). Według niektórych naukowców pojęcie diabła pojawiło się w chrześcijaństwie i islamie poprzez judaizm z wierzeń starożytnego Iranu (manicheizm, mazdaizm i zaratusztrianizm).
Według Biblii diabeł to upadłe stworzenie duchowe, które sprzeciwiło się Bogu. Nie jest jednak równy Bogu, gdyż został przez niego stworzony. Nie należy go więc traktować jako "złego boga". W manicheizmie, zwłaszcza w doktrynie katarskiej, uważa się zaś, iż świat jest domeną diabła i jest on władcą materii; z tego powodu jest ona zła, świat duchowy i sam Bóg znajdują się poza materią, są więc wolne od wpływu diabła, zatem dobre.
Źródło, więcej informacji tutaj : pl.wikipedia.org/wiki/Diabe%C5%82
Szatan (hebr. שטן satan – przeciwnik; arab.الشيطان Shaitan – przeciwnik, złe moce) – w judaizmie, chrześcijaństwie i islamie jest to anioł, który zbuntował się przeciwko Bogu, główny sprawca zła na świecie (inne określenia: upadły anioł, demon, diabeł). Słowo szatan może być rozumiane dwojako; albo jako określenie każdego upadłego anioła (diabła, demona), albo też jako imię jednego z spośród nich (pisane wtedy wielką literą). Inne imiona Szatana to: Azazel, Mastema, Gadriel, Satanael, Samaël, Samiel, Siegel, Satan, anioł Edomu. Szatana niekiedy utożsamia się z Lucyferem. W tradycji rabinicznej nosi on przydomek "szpetny".
Niekiedy słowo Szatan tłumaczy się tylko jako symbol, personifikację zła, nie jest to jednak tłumaczenie poprawne z punktu widzenia tych trzech religii.
Faust – dramat Johanna Wolfganga von Goethego w dwóch częściach, napisany w latach 1773-1832, wydany w całości już po śmierci autora w 1833. Zawiera blisko 12 tys. wersów (z tego względu uważany za dramat niesceniczny). Uznaje się go za najwybitniejsze dzieło Goethego i swoistą syntezę jego poglądów. Tematem utworu jest zakład Boga z Mefistofelesem o duszę tytułowego doktora Fausta. Faust ma ją oddać diabłu, gdy zasmakuje pełni szczęścia i wypowie słowa "trwaj chwilo, jesteś piękna".
• Antoni Radziwiłł – opera Faust (1808-31).
• Louis Spohr - opera Faust (1813)
• Gaetano Donizetti - opera Fausta (1831)
• A. L. Bertin - opera Fausto (1831)
• Adoplhe Adam - balet Faust (1832)
• Richard Wagner - Uwertura Faustowska (1844)
• Hektor Berlioz - Sceny z Fausta (1829), Potępienie Fausta (1846), oba na głosy solowe, chór i orkiestrę
• Robert Schumann - Sceny z Fausta Goethego na głosy solowe, chór i orkiestrę (1853)
• Franciszek Liszt - Symfonia Faustowska (1857)
• Charles Gounod - opera Faust (1859; w Niemczech wystawiana jako Małgorzata)
• Arrigo Boito - opera Mefistofeles (1868)
• Antoni Rubinstein - uwertura Faust (1864)
• Gustav Mahler - II część VIII Symfonii na głosy i orkiestrę (1906)
Faust i Mefistofeles występują w operze Sergiusza Prokofiewa Ognisty anioł.
Doktor Faustus. Żywot kompozytora niemieckiego Adriana Leverkühna opowiedziany przez przyjaciela. (Doktor Faustus. Das Leben des deutschen Tonsetzers Adrian Leverkühn erzählt von einem Freunde.) — napisana w latach 1943–1947 powieść niemieckiego pisarza Tomasza Manna. Oparta jest na motywie Fausta: tytułowy bohater podpisuje (lub wskutek choroby — wydaje mu się, że podpisuje) pakt z diabłem, dzięki któremu zyskuje natchnienie do tworzenia sztuki. Aby jednak podpisanie paktu było możliwe, mimo swych zainteresowań muzycznych oddaje się zrazu studiom filozoficznym, później zaś — teologii.
Mistrz i Małgorzata (ros. Мастер и Маргарита) – powieść rosyjskiego pisarza Michaiła Bułhakowa. Wydana w wersji ocenzurowanej w latach 1966-1967, a w wersji prawie pełnej w roku 1973. Opowiada o wizycie Szatana w ateistycznym Związku Radzieckim. Przez wielu krytyków uważana za jedną z najlepszych powieści XX wieku, jak i najlepszą satyrę na warunki życia w ZSRR.
Powieść składa się z 32 rozdziałów. Rozdziały te, skonstruowane za pomocą różnych technik narracyjnych i połączone za pomocą techniki, przypominającej montaż filmowy[5]. Fabuła opiera się na trzech głównych wątkach (pobyt Szatana w Moskwie, miłość Mistrza i Małgorzaty, spotkanie Piłata z Jeszuą), wątki te przeplatają się ze sobą i łączą poprzez różnorakie zależności, tworząc nierozerwalną całość[2], przy czym wątek Poncjusza Piłata jest jednocześnie powieścią w powieści[2]. Powieść korzysta z różnych technik i wzorców literackich – odwołuje się do satyry, powieści kryminalnej, powieści przygodowej, baśni i przypowieści biblijnej. Wykorzystuje też tradycyjne motywy, m.in. czarodziejskiej przemiany, opowieści obłąkanego i kultu szatana[5].
Postacie pierwszoplanowe
Woland – Szatan, przybyły do Moskwy, by wydać Wiosenny bal pełni księżyca (zwany też Balem stu królów), 14 nisan, dnia, który w kalendarzu żydowskim jest dniem poprzedzającym święto Paschy (w kalendarzu świąt chrześcijańskich jest to zatem Wielki Piątek). Imię zaczerpnięto z Fausta Goethego (słowo "vôlant" w języku średniowysokoniemieckim oznaczało diabła). Moskwianom Woland przedstawia się jako profesor czarnej magii, przybyły, by dać pokaz iluzji oraz jako specjalista od odczytywania rękopisów Gerberta z Aurillac z X wieku.
Behemot – demon paź, który przybiera postać czarnego kota lub człowieka o kociej twarzy. Jako kot wprawia w zdumienie przeciętnych mieszkańców Moskwy swymi niecodziennymi sztuczkami m.in. kupując bilet, przemawia do motorniczego tramwaju, pije wódkę i zagryza marynowanymi grzybkami, gra w szachy oraz pozbawia głowy nieszczęsnego Bengalskiego, który jest konferansjerem w teatrze.
• Korowiow/Fagot – członek świty Wolanda, prawdopodobnie średniowieczny rycerz, który zażartował kiedyś niefortunnie z sił światła i ciemności. Przybiera postać wysokiego, chudego osobnika o podejrzanej twarzy, ubranego w kraciastą marynarkę. Służąc Wolandowi, wypełniał pokutę. Podawał się za byłego regenta chóru cerkiewnego bądź tłumacza.
• Azazello – demon bezwodnych pustyń, wyborny morderca. W Moskwie przybiera postać osiłka, którego cechami charakterystycznymi są rude włosy, bielmo na oku i wystający kieł.
• Hella – ruda i zielonooka wiedźma z blizną na szyi. Wampirzyca. Członkini świty Wolanda.
• Mistrz – tytułowy bohater powieści, historyk i pisarz, pacjent szpitala psychiatrycznego. Autor powieści o Poncjuszu Piłacie, który skazuje na śmierć Jeszuę Ha-Nocri.
• Małgorzata – ukochana Mistrza, gospodyni balu Szatana.
• Iwan Bezdomny (właśc. Iwan Nikołajewicz Ponyriow) - poeta, świadek śmierci Berlioza. Zgodnie z przepowiednią Wolanda trafia do zakładu psychiatrycznego z podejrzeniem schizofrenii, gdzie spotyka Mistrza. Wzorowany na postaci poety Aleksandra Bezymienskiego (ros.) Безыменский – Bezimienny), natomiast jego pseudonim odnosi się do innego znanego poety proletariackiego Diemjana Biednego (1883–1945).
Henry Kenneth Alfred Russell, szerzej znany jako Ken Russell (ur. 3 lipca 1927) - brytyjski reżyser filmowy, szczególnie znany z filmów biograficznych o słynnych kompozytorach.
Jego twórczość cechuje ogromna drastyczność w pokazywaniu przemocy i seksualności. Seksualność często sąsiaduje z religijnością. Mnóstwo jest obrazów ognia, węży, czerpania z ekspresjonizmu i surrealizmu, ale też estetyki wideoklipu. Często wraca do motywu szaleństwa, podświadomości (jeden z jego filmów nazywa się nawet "Odmienne stany świadomości").
Jego styl można określić jako autentycznie histeryczny, przesadzony, bez półśrodków. Ale histeria jest też częścią świata przedstawionego jego filmów. Zawsze jest to histeria motywowana seksualnie. Ta histeryczność jest ryzykowna, ale Russell, trzymając się konsekwentnie swojej wizji świata i kina zrobił dzięki niej sporo filmów naprawdę wybitnych, wstrząsających i pięknych, w których ta histeria otrzymuje tak doskonały kształt artystyczny, że jego miejsce w historii kina jest już na zawsze niekwestionowalne. Jednym z tych filmów są "Diabły" według opowiadania Aldousa Huxleya "Diabły z Loudun", historia opętania zakonnic w Loudun.
Człowiek w filmach Russella jest ofiarą mrocznych stron swojej osobowości, zwłaszcza seksualności. Tak jest w przypadku filmu biograficznego o Piotrze Czajkowskim ("Kochankowie muzyki"), gdzie akcentowany jest głównie jego homoseksualizm i niemożliwa do spełnienia miłość jego żony do niego. Żona przypłaca to chorobą psychiczną.
Diabły z Loudun - pierwszy utwór operowy w twórczości Krzysztofa Pendereckiego (prapremiera w reż. Konrada Swinarskiego, Opera w Hamburgu - 20 czerwca 1969 ). Libretto powstało w oparciu o sztukę teatralną "Demony" Johna Whitinga z 1961 inspirowaną Diabłami z Loudun autorstwa Aldousa Huxleya z roku 1952 . Książka Huxleya nawiązywała do autentycznych wydarzeń z początku XVII wieku w Loudun we Francji, gdzie odbył się proces księdza Urbana Grandiera, oskarżonego przez przeoryszę klasztoru Urszulanek o opętanie zakonnic i konszachty z diabłem.
Źródło : ttp://pl.wikipedia.org/wiki/Diabły_z_Loudun_(opera)
